Skrzyp polny to znana i ceniona roślina. Najczęściej spotkamy go na polu, czy w lesie. Ma charakterystyczny wygląd, dlatego łatwo go rozpoznać. Roślina ta należy do paproci i jest ceniona, jako roślina lecznicza przeciw bólom stawów, dolegliwościom narządów moczowych. Jednak najczęściej stosuje się ją do wzmacniania włosów i paznokci. Jest składnikiem wielu kosmetyków, a także wchodzi w skład wielu suplementów diety.

Skrzyp polny — co to za roślina?

Skrzyp polny to roślina popularna w całej Europie i Ameryce Północnej, a także w niektórych rejonach Azji i Afryki. Jest najważniejszym przedstawicielem rodziny skrzypów (Equisetaceae). Należą do jednych z najstarszych gatunków roślin — skrzypy pojawiły się już na ziemi około 400 milionów lat temu. Roślinę tą możemy spotkać na polach, łąkach, lasach. Ale także przy torach kolejowych, na poboczach dróg oraz na ugorach.

Z botanicznego punktu widzenia skrzyp polny należy do paproci i do rzędu skrzypów. Obecnie znanych jest ponad 20 gatunków z rodziny skrzypów. Oprócz skrzypu polnego znany jest również skrzyp błotny, który można spotkać w okolicy wody. Jest on z kolei trujący, dlatego przy zbiorach skrzypu należy zwrócić na to uwagę.

Skrzyp polny to roślina wieloletnia występująca zawsze w dwóch różnych pokoleniach. Najbardziej znanym pokoleniem jest tak zwane pokolenie sporofitów, które pojawia się jako roślina o długości około 10 do 60 cm z jasnozielonymi do zielono-białych igłowatych pędami.

Skrzyp polny nie tworzy korzeni w prawdziwym tego słowa znaczeniu. W rzeczywistości w ziemi jest przymocowany kłączem, które może osiągnąć głębokość do 2 metrów. Ponieważ skrzyp polny jest klasyczną rośliną paprociową, nie wytwarza kwiatów. Organy rozrodcze rośliny wyglądają jak tzw. kłosy zarodników, które zwykle występują w maju.

Skrzyp często rośnie w miejscu nasłonecznionym na glebie wilgotnej, z dużą ilością gliny. Doskonale rośnie także na glebie ubogiej w próchnicę.

Składniki mineralne zawarte w skrzypie polnym 

W skrzypie polnym znajduje się wiele cennych składników roślinnych. Jako surowiec w lecznictwie stosuje się ziele skrzypu. W ziele skrzypu występują flawonoidy (ekwizetryna, izokwercytryna, galuteolina, apigenia), saponiny, kwasy organiczne (askorbowy, akonitowy), fenolokwasy (kwas kawowy), antywitamina B1, fitosterole, alkaloidy, sole mineralne (duża zawartość krzemionki).

Różnica między skrzypem polnym a skrzypem błotnym

Skrzyp polny i skrzyp błotny (bagienny) różnią się głównie składem chemicznym. Skrzyp błotny (Equisetum palustre) jest trujący, a skrzyp polny przyjmowany w tylko w sporych ilościach i przez długi czas może powodować zatrucie.

Dlatego tym ważniejsze jest, aby umieć odróżnić obie rośliny od siebie. Decydujące są dwie cechy: kolor na podziałach sekcji skrzypu oraz długość pędów. Rurkowate, pozornie zagnieżdżone sekcje nietoksycznego skrzypu polnego są zielone; te ze skrzypu błotnego są ciemnobrązowe, prawie czarne i bardzo dobrze rozpoznawalne dzięki postrzępionemu wzorowi.

Ponadto badana jest długość pędów („sekcje skrzypu”) i boczne „liście”. Jeśli liście są tej samej długości co sekcje lub dłuższe, jest to skrzyp polny. Gałęzie boczne, krótsze niż odcinki skrzypu, wskazują na skrzyp bagienny.

Działanie i zastosowanie skrzypu polnego

Skrzyp polny dzięki zawartym składnikom znalazł szerokie zastosowanie w medycynie, kosmetologii, ale także w kuchni azjatyckiej.

W kuchni azjatyckiej

Jako kulinarny przysmak skrzyp polny nie jest znany i spotykany w powszechnych przepisach, które dotyczą dzikich ziół, mało lub wcale nie zwracają uwagi. Powody są wielorakie: na przykład skrzyp polny nie tylko ma gorzki smak, ale bardzo łatwo go pomylić ze skrzypem bagiennym, co odstrasza niektórych zielarzy. Skrzyp bagienny jest toksyczny ze względu na zawartość alkaloidów i wymaga pewnego doświadczenia, aby wyraźnie odróżnić skrzyp bagienny od skrzypu podczas zbierania.

Dużo bardziej popularny jest skrzyp polny jako pokarm w Azji, gdzie w szczególności spożywa się złotobrązowe pędy (kłos zarodników) smażone na oleju.

Jako zioło lecznicze

Skrzyp polny jest wszechstronnym i od dawna stosowaną rośliną w ziołolecznictwie. Już od wieków w różnych księgach zielarskich widnieją przepisy i zalecenia związane ze skrzypem polnym. Skrzyp polny był używany przy dolegliwościach żołądkowo-jelitowych, zaburzeniach miesiączkowania oraz przy problemach z pęcherzem moczowym i nerkami (zwłaszcza kamieniami nerkowymi). W księdze zielarskiej Matthioli zalecano, aby skrzyp był używany jako herbata na gorączkowe choroby, w przeciwnym razie należy go gotować w winie. Stosowano zarówno ziele, jak i korzeń. Zewnętrznie skrzyp polny służył do zatrzymywania krwotoków z nosa.

Dzisiejsze znaczenie skrzypu polnego w medycynie

Skrzyp polny zawiera wiele aktywnych składników, które korzystnie wpływają na nasze zdrowie.

Do celów leczniczych zbiera się latem zielone pędy asymilacyjne skrzypu i szybko się je suszy, najlepiej naturalnie w miejscu zacienionym i przewiewnym. W ten sposób otrzymuje się surowiec leczniczy — ziele skrzypu (Herba Equiseti).

Składniki zawarte w skrzypie polnym mają działanie:

• przeciwzapalne
• wykrztuśne
• ściągające
• przeciwkrwotoczne
• moczopędne
• przeciwutleniające

Dzięki flawonoidom skrzyp posiada właściwości moczopędne. Flawonoidy mają także działanie lekko rozkurczowe na drogi żółciowe i moczowe. Uszczelniają również naczynia krwionośne. Dzięki temu zmniejszają obrzęki i poprawiają pracę serca. Skrzyp polny działa oczyszczająco i odtruwająco na wątrobę.

Wyciągi ze skrzypu polnego można stosować również na skórę, ponieważ działają tonizująco, ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Dlatego doskonale działają na skórę trądzikową.

Skrzyp na włosy, paznokcie, skórę

Skrzyp polny zawiera duże ilości krzemionki rozpuszczalnej w wodzie. Krzem wpływa korzystnie na skórę, włosy i paznokcie — wzmacnia je od wewnątrz. Picie herbatki ze skrzypu zapobiega łamaniu paznokci i wypadaniu włosów. Związki krzemu również wpływają na elastyczność naskórka, tkanki łącznej i kości.

Skrzyp polny jest składnikiem wielu suplementów diety na włosy, paznokcie, a także jest składnikiem kosmetyków naturalnych.

Ze względu na wysoką zawartość krzemionki roślina lecznicza ma działanie ujędrniające, wygładzające i gojące rany.

Herbatka ze skrzypu polnego – jak przygotować, na co stosować

Do przygotowania w garnku umieszcza się łyżeczkę suszonego skrzypu z około 300 ml wody. Następnie mieszaninę gotuje się przez około 20 minut. Uzupełnia się odparowaną wodę. Konieczny jest zatem długi czas przygotowania, aby zawarta w nim krzemionka rozpuściła się z komórek, a pozostałe minerały zostały uwolnione z zioła.

W przypadku dolegliwości ze strony układu moczowo-płciowego np. infekcje dróg moczowych zaleca się wypijanie filiżanki skrzypu polnego trzy razy dziennie. Działanie przeciwzapalne herbaty pomaga również w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej. Jest to zwykle płukane herbatą tylnej ściany gardła i wypluwanie.

Inne zastosowania skrzypu polnego

Poza tym stosowany jako napój, skrzyp polny wykorzystywany jest również do okładów. Głównym obszarem leczenia są tutaj dolegliwości kostno-stawowe. Schłodzoną herbatę moczy się w bandaże z gazy, a następnie owija wokół bolących stawów. Bandaż powinien być lekko wilgotny i nie przeciekający, ponieważ napar ze skrzypu polnego może powodować przebarwienia skóry.

Zewnętrznie stosuje się go również przy problemach skórnych, takich jak stany zapalne czy swędzenie. Kąpiel w skrzypie polnym powoduje naprężenie i trwałe wzmocnienie tkanki łącznej. Kąpiel jest nie tylko interesująca pod względem kosmetycznym, zapewnia również pobudzenie krążenia krwi i korzystnie wpływa na leczenie żylaków, infekcje pęcherza, a także problemy z prostatą. 

Skutki uboczne, przeciwwskazania 

Nie należy stosować skrzypu polnego u osób z ciężkimi chorobami serca i nerek. 

Ze względu na zawartość antywitaminy B1 podczas długotrwałego stosowania skrzypu polnego i produktów ze skrzypem może wystąpić niedobór witaminy B1.